Umowa spedycji i umowa przewozu drogowego

Umowa spedycji dosyć często jest mylona z umową przewozu. Choć oba zobowiązania są regulowane przez przepisy Kodeksu cywilnego to tak naprawdę nie można ich ze sobą utożsamiać. Czym zatem różni się spedycja od przewozu?

Umowa spedycji

Zgodnie z treścią art. 794 KC, przez umowę spedycji spedytor zobowiązuje się za wynagrodzeniem w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do wysyłania lub odbioru przesyłki albo do dokonania innych usług związanych z jej przewozem. Spedytor może występować w imieniu własnym albo w imieniu dającego zlecenie.

W rzeczywistości spedycja jest zbiorem różnych czynności mających na celu dostawę określonych towarów, nie tylko tych o charakterze transportowym. W praktyce spedycja może obejmować także załadunek, czynności celne, administracyjne i wszystko to co zmierza do prawidłowego wykonania zaciągniętego zobowiązania.

W świetle art. 794 § 1KC przedmiotem spedycji mogą być usługi inne niż stricte spedycyjne, ale tylko wówczas, gdy występują równolegle ze świadczeniem spedycji w zakresie wysyłania lub odbioru przesyłki. Kategoria „innych usług związanych z przewozem przesyłki” nigdy nie będzie więc miała sama w sobie charakteru usługi spedycyjnej, jeżeli w danym przypadku nie będzie pozostawać w realnym związku funkcjonalnym z usługą w postaci wysłania lub odbioru przesyłki. Pojęcie „innych usług związanych z przewozem przesyłki” obejmuje w tych warunkach swym zakresem szereg różnego rodzaju czynności faktycznych i prawnych, takich jak np. udzielanie informacji i porad w kwestiach taryfowych, celnych lub też ogólnie w zakresie sporządzania dokumentacji przewozowej, nadzorowanie procesu przewozu (w tym opieka nad przesyłką), a także pakowanie, sortowanie, ważenie, sprawdzenie stanu przesyłki. Katalog tych czynności ma charakter otwarty. Niewątpliwie należy do nich obowiązek zapłaty przewoźnego: można też zaliczyć do analizowanej kategorii czynności uiszczenia opłat powiązanych z przewozem a dotyczących korzystania z kontenerów, ich składowaniem itp. (opłaty: „demurrage” i „detention”)

Umowa przewozu

Jak stanowi art. 774 KC, przez umowę przewozu przewoźnik zobowiązuje się w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do przewiezienia za wynagrodzeniem osób lub rzeczy. Zobowiązania tego rodzaju ograniczają się wyłącznie do transportu określonych towarów lub osób – nie pojawiają się tutaj żadne dodatkowe czynności takie jak np. działania celne.

Kwestia, czy stwierdzenie, że dany podmiot ma status przewoźnika, uwarunkowane jest dopełnieniem przez ten podmiot obowiązków administracyjnoprawnych, od których zależy wykonywanie działalności w zakresie przewozu, czy też jedynie ustaleniem, że faktycznie w zakresie swojego przedsiębiorstwa dokonuje on przewozu, nie jest oceniana jednoznacznie. Na rzecz każdego ze wskazanych poglądów można powoływać rzeczową argumentację, na co wskazują wypowiedzi nauki i judykatury.

Różnice pomiędzy spedycją a przewozem

Podstawową różnicą pomiędzy umową spedycji a umową przewozu jest zakres obowiązków podmiotu, który zobowiązuje się do transportu. W przypadku przewoźnika jest on zdecydowanie mniejszy i ogranicza się wyłącznie do przemieszczenia określonych rzeczy lub osób z punktu A do punktu B. Spedytor zaciąga na siebie znacznie większe zobowiązanie, ponieważ musi podjąć wszystkie dodatkowe czynności, które zagwarantują prawidłowe wykonanie zamówionej przez zlecającego spedycji. Dla rozróżnienia obu typów umów decydujące znaczenie ma zatem treść zobowiązania. Jeśli treścią stosunku zobowiązaniowego łączącego strony jest wykonanie przewozu, a nie jedynie jego organizacja, należy uznać, że strony zawarły umowę przewozu.

Jak zauważył Sąd najwyższy w wyroku z dnia 23 maja 2018 r. (sygn. akt IV CSK 425/17), skoro jedynym świadczeniem pozwanego miał być przewóz wykonany w rzeczywistości przez podzlecenie go innemu przedsiębiorcy, to spełnione są z pewnością przesłanki wymagane dla umowy przewozu, a brak jest przynajmniej jednego z innych niż przewóz świadczeń, o których stanowi art. 794 §1 KC. Jeżeli bowiem przedsiębiorca oferuje tylko przewóz rzeczy, a nawet czynności konkludentne nie wskazują na wystąpienie postanowień umownych, obejmujących usługi związane z przewozem, to umowa zawarta przez przyjęcie takiej oferty jest ściśle umową przewozu, a nie umową spedycji. Usługi spedycyjne winno się uważać za takie, które stanowią sobą fachową pomoc w obsłudze przewozu towarowego.

SN w kolejnym wyroku z dnia 20 lutego 2018 r. (sygn. akt V CSK 205/17) wskazuje, że podstawą odróżnienia umowy przewozu od umowy spedycji jest treść zobowiązania przyjmującego zamówienie, a nie rodzaj podejmowanych przez niego czynności. Jeżeli w treści oferty złożonej przewoźnikowi jest mowa tylko o przewozie rzeczy, a żadne konkludentne czynności nie wykazują na istnienie dodatkowych postanowień umownych, obejmujących usługi związane z przewozem, to umowa zawarta przez przyjęcie oferty jest umową przewozu, a nie umową spedycji. Nie wyłącza to możliwości zawarcia przez strony, w granicach zasady swobody umów umowy o charakterze mieszanym.

W orzecznictwie sądowym przyjmuje się, że strona działa jako przewoźnik, a nie jako spedytor, jeżeli w momencie zawierania umowy wyraźnie nie zastrzegła swojemu kontrahentowi, że występuje jako spedytor, gdy zlecenie obejmuje przewiezienie towaru, a nie zawarcie umowy przewozu z innym podmiotem Natomiast strona działa jako spedytor, a nie jako przewoźnik podlegający Konwencji CMR tylko wtedy, gdy w sposób wyraźny zobowiązuje się jedynie do zorganizowania przewozu.